Kể từ khi mẹ phát hiện ra mình đang mang thai, một trong những cột mốc đầu tiên mà mẹ có thể mong đợi là nghe tiếng nhịp đập tim của bé. Đó là một trong những âm thanh trấn an nhất đối với mẹ. Trái tim là một trong những cơ quan phát triển sớm nhất của thai nhi khi hình thành, nghe nhịp đập của trái tim nhỏ bé là một trong những kỷ niệm mang thai đầu tiên của nhiều bậc cha mẹ mới. Trong thời kỳ mang thai, trái tim của trẻ sẽ trải qua nhiều thay đổi trong quá trình phát triển, sẽ ảnh hưởng đến kích thước, chức năng và nhịp đập của nó.
Thai nhi đang phát triển nhanh, tim bắt đầu hình thành khá rõ và đập vào khoảng 22 ngày sau khi thụ thai, thường là trước khi mẹ nhận ra mình có thai. Trong giai đoạn phát triển sớm này, trái tim phát triển từ hình dạng ống đơn giản sau đó xoắn và phân chia, cuối cùng hình thành trái tim có bốn buồng và van tim (mở và đóng máu để giải phóng máu từ tim đến khắp cơ thể của bé). Trên thực tế, vào tuần 5, tim bắt đầu đập nhanh tự nhiên, nhịp tim thai có tốc độ khoảng 80 nhịp mỗi phút, mặc dù mẹ không thể nghe thấy nó. Trong những tuần đầu tiên, các mạch máu tiền thân cũng bắt đầu hình thành từ phôi của bé.
Đến 6 tuần, trái tim của bé đập khoảng 110 lần một phút. Chỉ trong hai tuần nữa, nhịp tim thai sẽ tăng lên 150-170 nhịp mỗi phút, nhanh gấp 2 lần nhịp tim của mẹ!
Với sự tăng trưởng này, mẹ có thể nghe thấy nhịp tim thai của bé lần đầu tiên trong khoảng tuần thứ 9 hoặc tuần thứ 10 của thai kỳ, vào khoảng 170 nhịp mỗi phút vào thời điểm này, nhịp tim sẽ chậm hơn từ đây trở đi. Bác sĩ sẽ đặt một thiết bị siêu âm cầm tay được gọi là doppler trên bụng của mẹ để khuếch đại âm thanh, giúp mẹ có thể nghe được nhịp tim thai nếu muốn.
Nếu mẹ không thể nghe thấy nó? Đừng lo, vì có nghĩa là trái tim của bé đang trốn ở góc tử cung của bạn hoặc mặt lưng bé quay ra trước hay bánh nhau của bé nằm mặt trước tử cung của mẹ, làm cho doppler khó tìm mục tiêu của nó. Trong vài tuần (hoặc vào lần tiếp theo), âm thanh kỳ diệu của nhịp tim của bé chắc chắn sẽ nghe thấy được, đó là niềm vui và giải tỏa được sự lo lắng của mẹ.
Sự phát triển tuần hoàn đáng chú ý tiếp tục ở tuần thứ 12, khi tủy xương của em bé bắt sản xuất tế bào máu. Và đến 17 tuần, bộ não của bào thai bắt đầu điều chỉnh nhịp tim để chuẩn bị hỗ trợ em bé trong thế giới bên ngoài. (Cho đến thời điểm này, trái tim đã đập một cách tự nhiên.) Trong ba tuần nữa, khoảng tuần 20, mẹ có thể nghe thấy nhịp tim thai của bé bằng ống nghe.
Nếu bác sĩ cần đánh giá sâu hơn, có thể khuyên mẹ nên siêu âm tim thai nhi, siêu âm giúp đánh giá tim thai từ 18 đến 24 tuần. (Nếu mẹ có tiền sử gia đình bị dị tật tim bẩm sinh, hoặc nếu mẹ mắc bệnh tiểu đường, bệnh phenylketon niệu hoặc bệnh tự miễn…nên báo cho bác sĩ biết nhé).
Nhịp tim thai khoảng 140 nhịp mỗi phút, ở tuần thứ 24 (nhịp tim của trẻ ở giữa thai kỳ trung bình từ 120 đến 160 nhịp mỗi phút). Vào cuối tuần 25, các mao quản (các mạch máu nhỏ nhất) đang hình thành và được chứa đầy máu. Các mao mạch vận chuyển lượng oxy trong máu qua các động mạch của tim tới các mô trong cơ thể của em bé và sau đó cho máu trở lại phổi.
Đôi khi từ 6 tuần đến 9 tuần mang thai, bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm tam cá đầu tiên, điều này sẽ không chỉ xác nhận sự mang thai, tuổi thai, mà còn kiểm tra xem tim thai có khoẻ không.
Qua siêu âm, bác sĩ sẽ kiểm tra xem có khuyết tật tim bẩm sinh gì hay không. Khoảng 36.000 trẻ sơ sinh được sinh ra mỗi năm với khuyết tật tim bẩm sinh, là một trong những bệnh trở nên phổ biến nhất. Mặc dù không có thuốc hay phương cách nào có thể điều trị dị tật này trong tử cung, nhưng với chẩn đoán trong thai kỳ giúp bác sĩ quyết định nơi sinh con của mẹ - thường ở trung tâm y tế lớn, nơi chăm sóc tim mạch của trẻ em có sẵn ngay sau khi sinh. Đôi khi vấn đề cần phải được giải quyết bằng phẫu thuật ngay sau khi sinh, trong khi một số khuyết tật khác có thể cần được điều chỉnh bằng phẩu thuật khi bé lớn hơn hoặc điều trị bằng thuốc.
Hệ thống tuần hoàn của thai sẽ tiếp tục phát triển chậm và đều đặn, đến khoảng 40 tuần thì đã sẵn sàng cho sự ra đời của bé bên ngoài tử cung.
Hệ thống tuần hoàn của thai nhi phát triển nhanh chóng trong suốt thời kỳ mang thai, thực sự có chức năng khá khác nhau trong tử cung so với khi bé chào đời. Nhớ rằng, trước khi sinh, phổi của bé chưa hoạt động, vì bé không thở được trong tử cung. Cho đến khi em bé chào đời và thở một cách độc lập, hệ thống tuần hoàn của thai nhi phát triển dựa vào dây rốn để cung cấp máu giàu oxy và giàu chất dinh dưỡng, vận chuyển những gì bé cần từ mẹ cho bé và sau đó mang máu và chất thải không được oxy hóa trở lại cho mẹ để loại bỏ (nhờ vào các động mạch và tĩnh mạch rốn).
Một số khác biệt khác: Trái tim của thai nhi có hai shunts: là lỗ bầu dục và ống động mạch. Máu từ tĩnh mạch rốn của bào thai đổ về tĩnh mạch chủ dưới, về tâm nhĩ phải, từ đây máu qua lỗ bầu dục nằm giữa 2 tâm nhĩ (thông nối giữa tâm nhĩ phải và tâm nhĩ trái) đến tâm nhĩ trái, xuống tâm thất trái, theo động mạch chủ lên đến nuôi dưỡng các cơ quan phần trên của bào thai (từ 2 chi trên trở lên).
Sau đó theo tĩnh mạch chủ trên trở về tâm nhĩ phải xuống tâm thất phải, vào động mạch phối gốc. Do phổi chưa hoạt động, nên chỉ có 10% lượng máu lên phổi, còn 90% qua ống động mạch vào động mạch chủ xuống đến nuôi dưỡng các cơ quan phần dưới của bào thai. Sở dĩ máu từ tâm nhĩ phải qua tâm nhĩ trái, từ động mạch phổi theo ống động mạch qua động mạch chủ là do lúc này áp lực hệ mạch máu phổi cao hơn áp lực hệ mạch máu động mạch chủ như đã nói ở trên
Tuy nhiên, khi trẻ được sinh ra, tất cả những sự khác biệt này sẽ hoàn toàn biến mất (hoặc bắt đầu biến mất). Khi cắt dây rốn, phổi của trẻ bắt đầu hoạt động, máu không còn đi từ hệ mạch máu phổi qua hệ mạch máu động mạch chủ nữa, nên lỗ bầu dục và ống động mạch đóng dần đến bít hẳn, hệ tuần hoàn của trẻ hoạt động như người bình thường.
Như mẹ thấy, rất nhiều thứ đang phát triển và thay đổi khi bé ở trong bụng. Những điều nằm ngoài khả năng kiểm soát của mẹ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của các tế bào là gen của bé, có những bước mẹ có thể thực hiện để giúp tim bé khỏe mạnh nhất có thể:
Biết rằng ngay cả khi mẹ thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa và làm tất cả những gì mà bác sĩ đề nghị, thì bé vẫn có thể bị tim bẩm sinh. Hãy nhớ rằng, đây không phải là lỗi của mẹ. Có rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến tim của bé, ngoài khả năng kiểm soát của mẹ cũng như bác sĩ, nhưng đa số các khuyết tật tim bẩm sinh có thể được khắc phục và điều trị nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trẻ bị bệnh tim bẩm sinh cần phải đi khám bác sĩ tim mạch định kỳ trong suốt thời thơ ấu và theo dõi tiếp đó.
Nếu như mẹ có thắc mắc gì, vui lòng đặt câu hỏi ở “Góc chuyên gia của Huggies” mẹ nhé!